Işık Kirliliğinin Etkileri Nelerdir?

İnsanlar, g&uuml;nd&uuml;z ve gecenin doğal aydınlık-karanlık d&ouml;ng&uuml;s&uuml;n&uuml;n ritimlerine g&ouml;re evrimleşmişlerdir. Yapay aydınlatmanın yaygınlaşması, &ccedil;oğumuzun artık ger&ccedil;ekten karanlık geceler yaşamadığı anlamına geliyor.

Araştırmalar, geceleri yapay ışığın insan sağlığını olumsuz etkileyebileceğini, obezite, depresyon, uyku bozuklukları, diyabet, meme kanseri ve daha bir&ccedil;ok hastalık riskini arttırabileceğini g&ouml;stermektedir.

Sirkadiyen Ritim ve Melatonin

D&uuml;nyadaki &ccedil;oğu yaşam gibi, insanlar da sirkadiyen bir ritme - biyolojik saatimiz &ndash; g&uuml;nd&uuml;z/gece d&ouml;ng&uuml;s&uuml; tarafından y&ouml;netilen bir uyku-uyanıklık modeline bağlı kalırlar. Geceleri yapay ışık bu d&ouml;ng&uuml;y&uuml; bozabilir.

V&uuml;cudumuz, sirkadiyen ritminin etkisiyle melatonin hormonunu salgılar. Melatonin sağlıklı kalmamıza yardımcı olur. Antioksidan &ouml;zelliklere sahiptir, uyku haline sebep olur, bağışıklık sistemini g&uuml;&ccedil;lendirir, kolesterol&uuml; d&uuml;ş&uuml;r&uuml;r. Tiroid, pankreas, yumurtalıklar, testisler ve adrenal bezlerin &ccedil;alışmasına yardımcı olur. Gece yapay ışığa maruz kalmak melatonin &uuml;retimini baskılar.

T&uuml;m Yapay Işıklar Aynı Değildir

Geceleri mavi ışığa maruz kalmak &ouml;zellikle zararlıdır. Ne yazık ki, bilgisayar ekranları, TV&#39;ler ve diğer elektronik ekranların yanı sıra dış mekan aydınlatması i&ccedil;in kullanılan &ccedil;oğu LED, bol miktarda mavi ışık oluşturur.

Harvard Tıp Okulu&#39;ndaki uzmanlara g&ouml;re, &quot;Mavi ışığın sağlık &uuml;zerinde olumsuz etkileri varsa, o zaman &ccedil;evresel kaygılar ve enerji a&ccedil;ısından verimli aydınlatma arayışı kişisel sağlıkla &ccedil;elişebilir. Bu kıvrımlı kompakt floresan ampuller ve LED ışıklar, birlikte b&uuml;y&uuml;d&uuml;ğ&uuml;m&uuml;z eski moda akkor ampullerden &ccedil;ok daha fazla enerji tasarrufludur. Ama aynı zamanda daha fazla mavi ışık &uuml;retme eğilimindedirler.&rdquo;

Uzmanlar insan sağlığı a&ccedil;ısından t&uuml;m aydınlatma armat&uuml;rlerinin korunmasını ve yalnızca 3000K ve altındaki renk sıcaklığına sahip aydınlatmanın kullanılmasını tavsiye ediyor.

Evinizdeki mavi ışığın zararını en aza indirmek i&ccedil;in doğru ampul&uuml; se&ccedil;meli ve elektronik ekranınızı g&uuml;n&uuml;n saatine g&ouml;re ayarlayan (g&uuml;nd&uuml;z soğuk ışık ve gece sıcak ışık) bir renk sıcaklığı uygulaması indirmelisiniz.

Doğru Ampul&uuml; Se&ccedil;mek

<img alt="" src="https://cdn.tua.gov.tr/61c0370deb5f8.jpg" style="width: 200px; height: 300px;" />

Yukarıdaki resimde, soldaki ampul y&uuml;ksek renk sıcaklığına sahip mavi ışık a&ccedil;ısından zenginken, sağdaki ampul mavi ışık a&ccedil;ısından zengin değildir.

Ampul alırken ambalajını incelemeyi unutmayın. Yeni CFL ve LED ampullerin t&uuml;m ambalajlarında renk sıcaklığı bilgisi yazar. İ&ccedil; ve dış aydınlatma i&ccedil;in d&uuml;ş&uuml;k renk sıcaklığına sahip ışık kaynakları kullanın. Bu aydınlatmaların ışıkları daha yumuşaktır, insan sağlığına ve &ccedil;evreye daha az zararlıdır. 3000K veya daha d&uuml;ş&uuml;k renk sıcaklığına sahip sıcak beyaz aydınlatmaları tercih edin.

Aşağıdaki Kelvin sıcaklık &ccedil;izelgesi size sayıların ne anlama geldiğini g&ouml;sterir.

Daha y&uuml;ksek renk sıcaklıkları, alacakaranlıktan sonra ka&ccedil;ınılması gereken daha fazla mavi ışık anlamına gelir.

<img alt="" src="https://cdn.tua.gov.tr/61c0373cb98dc.png" style="width: 700px; height: 319px;" />

K&ouml;t&uuml; Aydınlatmadan Gelen Parlama, G&uuml;venlik Tehlikesidir

Yetersiz korumalı dış mekan aydınlatmasından kaynaklanan parlama kontrastı azaltır. Bu durum g&ouml;r&uuml;ş&uuml; azalttığı i&ccedil;in sağlığınıza zararlıdır. Geceleri potansiyel tehlikeleri g&ouml;rme yeteneğimizi sınırlar. Bu durumdan yaşlıların g&ouml;zleri daha fazla etkilenir.

&nbsp;

Kaynak: IDA

insan-sağlığı.jpg

Milyarlarca yıl boyunca, D&uuml;nya&rsquo;daki t&uuml;m yaşam, gece ve g&uuml;nd&uuml;z&uuml;n &ouml;ng&ouml;r&uuml;lebilir ritmine g&uuml;venmiştir. Bu durum t&uuml;m bitki ve hayvanların DNA&#39;sında kodlanmıştır. İnsanlar geceyi aydınlatarak bu d&ouml;ng&uuml;y&uuml; k&ouml;kten bozdular.

Bitkiler ve hayvanlar, &uuml;reme, beslenme, uyku ve yırtıcılardan korunma gibi yaşamı s&uuml;rd&uuml;ren davranışları y&ouml;netmek i&ccedil;in D&uuml;nya&#39;nın g&uuml;nl&uuml;k aydınlık ve karanlık ritim d&ouml;ng&uuml;s&uuml;ne bağlıdır.

Bilimsel kanıtlar, geceleri &uuml;rettiğimiz yapay ışığın amfibiler, kuşlar, memeliler, b&ouml;cekler ve bitkiler dahil olmak &uuml;zere bir&ccedil;ok canlı &uuml;zerinde olumsuz ve &ouml;l&uuml;mc&uuml;l etkileri olduğunu g&ouml;stermektedir.

Yapay Işıklar D&uuml;nyanın Ekosistemlerini Bozuyor

Gece hayvanları g&uuml;nd&uuml;z uyur ve geceleri aktiftirler. Işık kirliliği, geceyi g&uuml;nd&uuml;ze &ccedil;evirerek bu hayvanların gece ortamlarını k&ouml;kten değiştirir.

Araştırmacı bilim adamı Christopher Kyba&#39;ya g&ouml;re, gece hayvanları i&ccedil;in &quot;yapay ışığın kullanılmaya başlanması, muhtemelen insanların &ccedil;evrelerinde yaptıkları en şiddetli değişikliği temsil ediyor.&quot;

&quot;Yırtıcı hayvanlar avlanmak i&ccedil;in ışığı, av t&uuml;rleri ise karanlığı siper olarak kullanır,&quot; diye a&ccedil;ıklıyor Kyba, &quot;Şehirlerin yakınında bulutlu g&ouml;ky&uuml;z&uuml;, 200 yıl &ouml;ncesine g&ouml;re şimdi y&uuml;zlerce, hatta binlerce kat daha parlak. Bunun gece ekolojisi &uuml;zerinde ne kadar şiddetli bir etkisi olduğunu yeni yeni &ouml;ğrenmeye başlıyoruz.&rdquo;

Yapay ışıklardan gelen kamaşma, gece vıraklamaları &uuml;reme rit&uuml;elinin bir par&ccedil;ası olan kurbağalar ve kara kurbağaları gibi amfibilere ev sahipliği yapan sulak alan habitatlarını da etkileyebilir. Yapay ışıklar bu gece aktivitesini bozarak &uuml;remeyi engeller ve pop&uuml;lasyonları azaltır.

Yapay Işıklar Yavru Deniz Kaplumbağalarını &Ouml;l&uuml;me G&ouml;t&uuml;rebilir

Deniz kaplumbağaları okyanusta yaşar fakat yumurtadan &ccedil;ıktıkları zaman kumsalda gecedir. Yavrular okyanusun &uuml;zerindeki parlak ufku algılayarak denizi bulurlar. Yapay ışıklar onları okyanustan uzaklaştırır. Sadece Florida&#39;da her yıl milyonlarca yavru bu şekilde &ouml;l&uuml;yor.

<img alt="" src="https://cdn.tua.gov.tr/61c06f9098079.jpg" style="width: 300px; height: 187px;" />

Yapay Işıkların Bir&ccedil;ok Kuş T&uuml;r&uuml; &Uuml;zerinde Yıkıcı Etkileri Var

Geceleri g&ouml;&ccedil; eden veya avlanan kuşlar, ay ışığı ve yıldız ışığında gezinirler. Yapay ışık, rotalarından sapmalarına ve şehirlerin tehlikeli gece manzaralarına doğru gitmelerine neden olabilir. Her yıl milyonlarca kuş, gereksiz yere aydınlatılmış bina ve kulelere &ccedil;arparak &ouml;l&uuml;yor. G&ouml;&ccedil;men kuşlar, doğru zamanlanmış mevsimsel programlardan gelen ipu&ccedil;larına bağlıdır. Yapay ışıklar &ccedil;ok erken veya &ccedil;ok ge&ccedil; g&ouml;&ccedil; etmelerine, yuvalama, yiyecek arama ve diğer davranışlar i&ccedil;in ideal iklim koşullarını ka&ccedil;ırmalarına neden olabilir.

Ekosistemler: Her Şey Bağlantılıdır

Bir&ccedil;ok b&ouml;cek ışığa &ccedil;ekilir ancak yapay ışıklar &ouml;l&uuml;mc&uuml;l bir &ccedil;ekim yaratabilir. Azalan b&ouml;cek pop&uuml;lasyonları, gıda veya tozlaşma i&ccedil;in b&ouml;ceklere bağımlı olan t&uuml;m t&uuml;rleri olumsuz etkiler. Bazı yırtıcılar, bu &ccedil;ekiciliği kendi avantajlarına kullanırlar ve besin ağlarını beklenmedik şekillerde etkilerler.

Kaynak: IDA 
&nbsp;

baby-sea-turtle-reaching-the-ocean-2021-08-26-20-15-01-utc.jpg

Işık Kirliliğinin Yaban Hayatı ve Ekosistemler Üzerindeki Etkileri

<img alt="" src="https://cdn.tua.gov.tr/61c070fed7904.png" style="width: 605px; height: 467px;" />

&Ccedil;ok fazla ışık yayan veya gerekmediği yerde ve zamanda &ccedil;alışan aydınlatma israftır. Enerjiyi boşa harcamanın b&uuml;y&uuml;k ekonomik ve &ccedil;evresel sonu&ccedil;ları vardır.

Amerika&rsquo;da yapılan bir &ccedil;alışmaya g&ouml;re yalnızca ABD&#39;de ortalama bir yılda, dış mekan aydınlatmaları, &ccedil;oğunlukla sokakları ve otoparkları aydınlatmak i&ccedil;in, yaklaşık 120 terawatt-saat enerji kullanır. Bu, İstanbul&rsquo;un toplam elektrik ihtiyacını 3.5 yıl boyunca karşılamaya yetecek kadar enerji demektir.

IDA (International Dark-Sky Association &ndash; Uluslararası Karanlık G&ouml;ky&uuml;z&uuml; Topluluğu), yalnızca ABD&#39;deki t&uuml;m dış mekan aydınlatmasının en az y&uuml;zde 30&#39;unun, &ccedil;oğunlukla korumalı olmayan ışıklar tarafından israf edildiğini tahmin etmektedir. Bu durum 3,3 milyar dolara ve yılda 21 milyon ton karbondioksit salınımına katkıda bulunuyor. T&uuml;m bu karbondioksiti dengelemek i&ccedil;in yılda 875 milyon ağa&ccedil; dikmemiz gerekiyor.

&Ccedil;evresel sorumluluk, enerji verimliliği ve koruma gerektirir.

<ul>
	<li style="text-align: justify;">Kaliteli dış mekan aydınlatması kurmak, enerji kullanımını y&uuml;zde 60-70 oranında azaltabilir, milyarlarca dolar tasarruf sağlayabilir ve karbon emisyonlarını azaltabilir.</li>
	<li style="text-align: justify;">Dış mekan aydınlatması tamamen korumalı olmalı ve ışığı g&ouml;ky&uuml;z&uuml;ne değil, ihtiya&ccedil; duyulan yere y&ouml;nlendirmelidir.</li>
	<li style="text-align: justify;">Tam ekranlı armat&uuml;rler, ekransız armat&uuml;rlerle aynı seviyede aydınlatma sağlayabilir, hem de daha az enerji ve maliyetle.</li>
	<li style="text-align: justify;">Gereksiz i&ccedil; aydınlatma - &ouml;zellikle geceleri boş ofis binalarında - kapatılmalıdır.</li>
</ul>

Yeni aydınlatma teknolojileri enerji tasarrufuna yardımcı olabilir.

<ul>
	<li style="text-align: justify;">LED&#39;ler ve kompakt floresanlar (CFL&#39;ler) enerji kullanımını azaltmaya ve &ccedil;evreyi korumaya yardımcı olabilir, ancak yalnızca sıcak beyaz ampuller kullanılmalıdır.</li>
	<li style="text-align: justify;">Karartıcılar, hareket sens&ouml;rleri ve zamanlayıcılar, ortalama aydınlatma seviyelerini d&uuml;ş&uuml;rmeye ve daha da fazla enerji tasarrufu sağlamaya yardımcı olabilir.</li>
</ul>

Kaliteli aydınlatma tasarımı, enerji kullanımını ve dolayısıyla enerji bağımlılığını azaltır. Ayrıca karbon emisyonlarını azaltır, para tasarrufu ve gece g&ouml;ky&uuml;z&uuml;n&uuml;n keyfini &ccedil;ıkarmamızı sağlar.

Kaynak: IDA 
&nbsp;

business-accounting-with-saving-money-with-hand-ho-2021-09-04-00-40-50-utc.jpg

Işık Kirliliği Enerji ve Parayı İsraf Ediyor

Artan dış mekan aydınlatmasının su&ccedil;ları caydırdığına dair net bir bilimsel kanıt yoktur. Bizi daha g&uuml;vende hissettirebilir fakat bizi daha g&uuml;venli kıldığına dair bir bilgi bulunamamıştır.

Journal of Epidemiology and Community Health&#39;de yayınlanan 2015 tarihli bir araştırma, sokak lambalarının kazaları veya su&ccedil;ları &ouml;nlemediğini fakat &ccedil;ok fazla paraya mal olduğunu buldu. Araştırmacılar, İngiltere ve Galler&#39;deki 62 yerel b&ouml;lgenin trafik kazaları ve su&ccedil;larla ilgili verilerine baktılar. Yetkililer tamamen kapatılmış, belirli saatlerde kapatılmış, parlaklığı d&uuml;ş&uuml;r&uuml;lm&uuml;ş veya d&uuml;ş&uuml;k g&uuml;&ccedil;teki Led lambalar ile değiştirilmiş aydınlatmanın su&ccedil;a hi&ccedil;bir etkisi olmadığını buldular.

Araştırmaya g&ouml;re, &quot;Riskler dikkatle değerlendirildiğinde, yerel makamlar, trafik kazalarını ve su&ccedil;ları olumsuz etkilemeden hem maliyetlerden hem de enerjiden tasarruf ederek sokak aydınlatmasını g&uuml;venli bir şekilde azaltabilirler.&quot;

2011 Londra sokak aydınlatması ve su&ccedil; araştırmasına g&ouml;re, artan aydınlatmanın toplam su&ccedil;u azalttığına dair iyi bir kanıt yok.&rdquo; 1997 Ulusal Adalet Enstit&uuml;s&uuml; araştırması şu sonuca varmıştır: &ldquo;Su&ccedil;u &ouml;nlemesi i&ccedil;in gelişmiş aydınlatmalara g&uuml;venemeyiz.&rdquo;

Aslında k&ouml;t&uuml; dış mekan aydınlatması, mağdurların ve m&uuml;lk&uuml;n daha kolay g&ouml;r&uuml;lmesini sağlayarak g&uuml;venliği azaltabilir. Chicago Alley Aydınlatma Projesi kapsamında yapılan bir &ccedil;alışmada parlak bir şekilde aydınlatılmış sokaklar ile artan su&ccedil; arasında bir ilişki olduğu g&ouml;r&uuml;ld&uuml;.

Aslında, &ccedil;oğu m&uuml;lkiyet su&ccedil;u g&uuml;n ışığında işlenir. Vandalizm ve grafiti gibi bazı su&ccedil;lar gece aydınlatmasının &ccedil;ok olduğu yerlerde daha &ccedil;ok işlenmektedir.

Karanlık bir g&ouml;ky&uuml;z&uuml; mutlaka karanlık bir zemin anlamına gelmez. Işığı gerektiği yere y&ouml;nlendiren akıllı aydınlatma, g&uuml;venlik ve yıldız ışığı arasında bir denge oluşturur.

Daha Parlak Daha G&uuml;venli Demek Değildir:

<img alt="" src="https://cdn.tua.gov.tr/61c2d0c36c1c0.jpg" style="width: 609px; height: 658px;" />

Dış mekan aydınlatması, geceleri g&uuml;venliği artırmayı ama&ccedil;lar. Ancak &ccedil;ok fazla aydınlatma aslında tam tersi bir etkiye sahip olabilir. Asıl hedef g&ouml;r&uuml;n&uuml;rl&uuml;k olmalıdır. Parlak, korumasız ışıklardan gelen g&ouml;z kamaşması aslında g&uuml;venliği azaltır. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; g&ouml;zlerimize doğru parlar ve g&ouml;z bebeklerimizi daraltır. Bu durum sadece k&ouml;r edici bir etki vermekle kalmaz, aynı zamanda g&ouml;zlerimizin d&uuml;ş&uuml;k ışık koşullarına uyum sağlamasını da zorlaştırır.

Kaynak:IDA

siren-light-on-roof-of-police-car-2021-08-29-03-57-56-utc.jpg

&nbsp;

T&uuml;m insanlık tarihi boyunca, atalarımız yıldızlarla dolu bir g&ouml;ky&uuml;z&uuml; altında yaşadılar ve bilim, felsefe, sanat, edebiyat konularında bu g&ouml;ky&uuml;z&uuml;nden ilham aldılar

Doğal gece g&ouml;ky&uuml;z&uuml; ortak ve evrensel mirasımızdır. Ancak yeni nesiller gitgide bu mirastan mahrum kalmaktadır.

Van Gogh &uuml;nl&uuml; &ldquo;Yıldızlı Gece&rdquo; tablosunu 1889&#39;da Fransa&#39;nın Saint R&eacute;my kentinde yaptı. Artık Samanyolu oradan g&ouml;r&uuml;lemiyor. Bug&uuml;n yaşıyor olsaydı, &ldquo;Yıldızlı Gece&rdquo;yi resmetmek i&ccedil;in ilham alabilir miydi?

<img alt="" src="https://cdn.tua.gov.tr/61c2d12256655.jpg" style="width: 700px; height: 555px;" />

Gece g&ouml;ky&uuml;z&uuml;n&uuml; deneyimlemek bir bakış a&ccedil;ısı, ilham verir. Bizi insanlığımız ve evrendeki yerimiz hakkında d&uuml;ş&uuml;nmeye y&ouml;nlendirir. Bilimsel keşiflerin tarihi ve hatta insan merakının kendisi, doğal gece g&ouml;ky&uuml;z&uuml;ne bor&ccedil;ludur. 
Doğal gece g&ouml;ky&uuml;z&uuml; olmadan şunlara sahip olamazdık:

<ul>
	<li style="text-align: justify;">D&uuml;nyayı dolaşmak,</li>
	<li style="text-align: justify;">Ay&#39;da y&uuml;r&uuml;mek,</li>
	<li style="text-align: justify;">Genişleyen evrenimizi &ouml;ğrenmek,</li>
	<li style="text-align: justify;">İnsanların yıldız tozundan oluştuğunu keşfetmek.</li>
</ul>

Kaynak: IDA

milky-way-2021-08-26-16-02-30-utc.jpg

Gece ortamı, Dünya’daki tüm yaşam için değerli bir doğal kaynaktır. Fakat kontrolsüz dış aydınlatmanın parlaması, yıldızları gizledi ve gece algımızı değiştirdi.

ışık-kirliliği-etkileri.jpg

BlogCategoryTranslation/title

Işık Kirliliğinin Etkileri İle İlgili Yazılar&nbsp;

Işık Kirliliğinin Etkileri Nelerdir?

İnsan Sağlığı

Yaban Hayat ve Ekosistemler

Enerji ve Para

Suç ve Güvenlik

Gece Gökyüzü Mirası