Takımyıldızları, yıldızların gruplandırılmasıdır. Dünya’daki konumunuza ve yılın hangi zamanında olduğunuza bağlı olarak gece gökyüzünde gözlemlenebilir. İsimlerini yıllar önce belirlenmiş bir nesneden, hayvandan veya insanlardan alır. Astronomlar hala yıldızları ve meteor yağmurlarını adlandırırken bu isimleri kullanır.
Takımyıldızları belli şekillere benzetilen ve isimlendirilen bir grup yıldızdır. Bu yıldızlar Dünya’dan çok uzaktadır ve birbirleri ile bağlantılı değillerdir. Bazıları birbirine yakın olabilirken diğer yıldızlar birbirinden çok uzak olabilir. Eğer gökyüzünde yıldızları noktaları birleştirme oyunu gibi düşünür ve hayal gücümüzü de işin içine katarak birleştirirsek bir nesne, hayvan veya insan görebiliriz. Zamanla, birçok kültür gördükleri şekillere farklı isimler vermiş ve farklı sayılarda takımyıldızları olmuştur. Şimdiki zamanda ise kabul edilen 88 tane resmi takımyıldızı vardır.
Gece gökyüzünde hangi takımyıldızlarını görebiliriz?
Gece takımyıldızlarını yılın belli zamanlarına göre görebiliriz. Dünya yıl boyunca Güneş’in yörüngesinde dolanır. Bu yüzden yörüngemize göre gece gökyüzünde gördüklerimiz değişir. Dünya yörüngesinde farklı noktalarda olduğundan dolayı her gece gökyüzü yavaşça farklılaşır. Yıldızlar bir gece önceki konumlarına göre, her gece biraz daha batıda belirir.
Dünya üzerindeki konumumuz yıldızların ve takımyıldızlarının gökyüzünde hangi yükseklikte görüneceklerini belirler. Kuzey Yarım Kürede gökyüzü, Güney Yarım Küre’ye göre daha farklı olur. Avusturalya’da gökyüzünü izleyen bir gözlemci, Türkiye’deki bir gözlemciye göre biraz daha farklı bir gökyüzü hatta farklı takımyıldızlarını görür.
Bu yıldız grubuna "büyük kepçe" denir. Yıldızlar arasında bir çizgi izlerseniz, bir tencereden çorba daldırmak için kullanacağınız bir kepçe gibi görünür. Büyük kepçenin bu fotoğrafı Uluslararası Uzay İstasyonundaki bir astronot tarafından çekildi.
Güneş'in yörüngesinde dolaşırken gece gökyüzünün nasıl değiştiğini hayal etmek biraz kafa karıştırıcı olabilir. Aşağıdaki resimde nasıl çalıştığını görebilirsiniz.
Yılın farklı zamanlarında Kuzey Yarımküre‘den görülebilen bazı takımyıldızlarını gösteren bir grafik
Örneğin, Kuzey Yarım Küre’de 21 Eylül’de gece gökyüzüne bakıyor olalım. Muhtemelen Balık Takımyıldızını görebiliriz. Fakat Başak Takımyıldızını göremeyiz çünkü Güneş’in diğer tarafında kalır. Yılın bu zamanında Başak Takımyıldızı sadece sabah görünebilir fakat Güneş’in parlaklığından dolayı yıldızları göremeyiz.
Astronomi ve Astroloji arasındaki fark nedir?
Astronomi uzaydaki her şeyin bilimsel olarak çalışılmasıdır. Astronomlar ve diğer bilim insanları, çoğu Dünya’dan birkaç ışık yılı uzakta olan yıldızlar ve gökadaları inceler. Uzaydaki bu nesnelerin bilimsel özelliklerini incelemek, evrenin nasıl oluştuğunu, orada başka neler olduğunu ve nasıl uyum sağladığımızı anlamamıza yardımcı olur.
Astroloji, Astronomi ile aynı şey değildir. Bilim olarak Astronomi kanıtın ve verinin dahil olduğu bilimsel bir süreci takip eder. Astroloji, gökyüzündeki belirli yıldızların ve gezegenlerin konumunun geleceği tahmin edebileceği veya bir insanın neye benzediğini tanımlayabileceği inancına dayanır. Astroloji kültürel geleneklerde önemli bir yeri olmasına rağmen bilimsel bir kanıta dayalı değildir.
Bilim insanları takımyıldızlarını nasıl kullanır?
Yıldızlar ve takımyıldızları uzun süreler yaklaşık aynı yerlerinde kalırlar. Yıl boyunca gökyüzünde yer değiştiriyor gibi görünmelerinin sebebi Dünya’nın Güneş’in yörüngesinde dolanmasından kaynaklanır. Takımyıldızlarının yeri sabit olduğundan dolayı, gökyüzünde yön bulmak için kullanılırlar. Birçok yıldız, bulutsu ve diğer cisimler içinde bulundukları takımyıldızına göre isimlendirilir.
Meteor yağmurları da geldikleri takımyıldızına göre isimlendirilir. Örneğin; Orionid meteor yağmuru. Her sene ekim ayında, aynı yönde, Orion yani Avcı Takımyıldızında belirir.
Takımyıldız Orion, Utah'daki Cedar Breaks Ulusal Anıtı'nda 12 Ağustos 2018'de iki Perseid göktaşı tarafından çerçeveleniyor. Perseid göktaşı yağmurları, takımyıldız Perseus ile aynı yönden geliyor. (Kaynak: NASA/Bill Dunford)
İyi bilinen takımyıldızlar gibi bilinen yıldızlar da konum bulmak için kullanılabilir. Yüzyıllarca denizciler yollarını yıldızları kullanarak bulmuşlardır. Astronotlar da modern yön bulma sistemlerinin sorun yaşamasına durumuna karşın yıldız ve takımyıldızlarla yön bulma eğitimi alır.
Robotik uzay araçları da yön bulmak için yıldız haritalarını kullanır. Yerleşik bilgisayarlarında bir yıldız haritası taşırlar ve bu yıldız haritalarını çektikleri görüntülerdeki yıldız desenleriyle karşılaştırırlar. Bu nedenle yıldızlar, eski denizcilere yardım ettikleri gibi günümüzde de bize yardımcı olurlar.
Kaynak: NASA