Dünya Asteroit Günü
Asteroitler konusunda neden dikkatli olmalıyız?
Mars ve Jüpiter arasında, belirli bir yörüngede Güneş'in etrafında dönen çeşitli boyut ve şekillerdeki kaya ve metal parçalarına asteroit denir. Asteroit Kuşağı olarak adlandırılan bu bölgede milyonlarca asteroit bulunmaktadır. Asteroitler gezegenlerden daha küçük olsalar da yüzlerce kilometre çapında olabilirler. Devam eden uluslararası projelerle birlikte, Dünya'ya yakın nesnelerin envanteri tamamlanmaya çok yakın. Çapı 5 kilometreden fazla olan yaklaşık 20 Dünya'ya yakın asteroit bilinmektedir. 10 kilometreden daha büyük sadece iki tane var.
Dünya her gün tonlarca gezegenler arası malzeme ile bombalanıyor. Gelen parçacıkların çoğu o kadar küçüktür ki, Dünya'nın yüzeyine bile ulaşmadan Dünya atmosferinde yok edilirler. Bu parçacıklar genellikle meteorlar veya meteor yağmurları olarak görülür. Dünya yüzeyine ulaşan tüm gezegenler arası malzemenin büyük çoğunluğu, neredeyse çok uzun zaman önce birbiriyle çarpışan asteroit parçaları olarak ortaya çıkar. Ortalama 100 yıllık bir arayla, yaklaşık 50 metreden büyük kayalık veya demir asteroitlerin Dünya yüzeyine ulaşması ve belki de yerel felaketlere neden olması mümkündür.
Dünya'ya 7,5 milyon km'den daha yakın gelmeyen veya çapı yaklaşık 140 m'den daha az olan asteroitler, Potansiyel Olarak Tehlikeli Asteroitler (PHA) olarak kabul edilmez. Çoğu asteroit Dünya'nın atmosferine girmeden önce parçalanmış olsa da bir asteroitin Dünya'ya çarpması konusunda endişelenmeniz gerekebilir. Dinozorların neslinin tükenmesine neden olan asteroit gibi yörüngelerini terk edip Dünya'ya çarpabilirler.
Tarih boyunca, bazı olayların ölüme, yaralanmaya, maddi hasara veya diğer önemli yerel sonuçlara neden olduğu yüzlerce kaza bildirilmiştir. Bildiğimiz en ünlü asteroit milyonlarca yıl önce Dünya'ya çarparak dinozorların yok olmasına neden oldu. Daha yeni ve kaydedilen kazalardan biri, Rusya'nın Sibirya kentinde meydana gelen kazadır. 30 Haziran 1908'de Sibirya'daki Tunguska bölgesine 40 m çapında bir asteroid çarptı. Bu çarpma, büyük bir şehir büyüklüğünde bir ormanı yok eden, yakın Dünya tarihindeki en etkili ve en önemli asteroit çarpması olarak kaydedildi. Bu olaya ithafen Birleşmiş Milletler, 30 Haziran 2016'da "Uluslararası Asteroid Günü" ilan etmiş ve uzayda gök cisimlerinin oluşturduğu Dünya ile çarpışma tehdidine karşı farkındalık yaratmayı amaçlamıştır.
15 Şubat 2013'te, yaklaşık 20 metre çapında küçük bir asteroid, Chelyabinsk kasabası yakınlarındaki Chelyabinsk Oblastı üzerinde yaklaşık 19 km/s hızla Rusya'nın güney Uralları üzerine düştü. Ortaya çıkan muazzam şok dalgası kasabanın binalarındaki camları paramparça etti ve yaklaşık 1.500 kişinin yaralanmasına neden oldu.
Ortalama olarak, Tunguska büyüklüğünde bir asteroidin her 500 yılda bir Dünya'ya çarpabileceği tahmin ediliyor. Ortalama olarak, büyük bir çarpma krateri oluşturacak kadar büyük bir asteroit, birkaç bin yılda bir Dünya atmosferine girebilir.
Dünyayı, insanlığı ve gelecek nesilleri korumak için almamız gereken önlemler ve küresel çabalar
Bir asteroidin Dünya'ya çarpma tehdidini ortadan kaldırmanın tek yolu, onları tespit etmek ve rotalarından saptırmaktır. Başta NASA olmak üzere birçok kuruluş, gezegenimize çarpma riski taşıyan gök cisimlerini belirlemek için düzenli olarak gökyüzünü tarar. Bu organizasyonlar, Dünya'yı, ona çarpabilecek gök cisimlerinden korumanın yollarını arıyorlar. Bir asteroid tespit edildiğinde, günler, aylar ve yıllar boyunca çoklu teleskopik gözlemler alarak yörüngesini belirlemeli ve izlemeliyiz. Görüldüğü gibi, olası bir asteroit çarpması, uluslararası koordinasyon gerektiren uluslararası bir konudur. Herhangi bir etki, uluslararası afet müdahalesini gerektirecektir.
Bu konuda özellikle Türkiye ve Türk Uzay Ajansı ne yapıyor?
Bu bağlamda, Türk Uzay Ajansı'nın (TUA) ulusal bilgi birikimini kullanarak uluslararası işbirliğini geliştirme ve mevcut proje ve sistemlere dahil olma çalışmalarına devam ettiğini söyleyebiliriz. TUA Milli Uzay Programı'nda (MUP) açıklandığı gibi, 5. Hedef olan Uzay Havası Teknolojik Araştırmalar kapsamında Uzay ortamındaki değişikliklerin etkileşim potansiyelini modellemeyi hedefliyoruz.
Böylece:
• Ülkemizin yeryüzündeki ve gökyüzündeki operasyonları daha sürdürülebilir ve güvenli hale gelecektir.
• Uzay görevlerinin güvenliğini ve sürdürülebilirliğini sağlayacak teknik ve bilimsel altyapı ve bilgi oluşturularak bilim dünyasına katkı sağlanacaktır.
MUP'un 6. hedefi olan "Uzay Cisimlerinin Yerden Gözlenmesi ve Takibi" kapsamında, aktif uydular, uzay enkazları, gezegenler ve gök cisimlerinin yerden izlenmesi ile ülkemizde uzay bilincinin artırılması hedefleniyor. TUA olarak mevcut ve geliştirilecek potansiyelimiz ile mevcut takip sistemleri ile entegre olmayı planlıyoruz.
Yakın Dünya Nesnesi (NEO) genellikle gezegenimize Dünya'dan Güneş'e olan mesafenin 1,3 katından daha az yaklaşan bir asteroit veya kuyruklu yıldız olarak tanımlanır (Dünya-Güneş mesafesi yaklaşık 150 milyon km'dir). Çoğu NEO tehlike oluşturmaz. Bizi ilgilendiren, potansiyel olarak tehlikeli asteroitlerin küçük bir yüzdesidir. Bu nesneler, Dünya-Güneş mesafesinin yarısından daha az bir mesafede Dünya'ya yaklaşan nesneler olarak tanımlanır.
Dünya'ya yaklaşabilmeleri nedeniyle potansiyel olarak en tehlikeli olan asteroitler, içerdikleri mineraller açısından da oldukça önemlidir. Bu mineraller veya hammaddeler, uzay araştırmaları için yapılar geliştirmek ve Güneş sistemimizi keşfetmek ve koloniler kurmak için ihtiyaç duyulacak roket yakıtı üretmek için kullanılabilir. Mars ve Jüpiter'in yörüngeleri arasındaki asteroit kuşağındaki mineral zenginliğinin, bugün dünyadaki her insan için yaklaşık 100 milyar dolar kazanç anlamına geldiği hesaplanıyor.