İklim, yeryüzünün bir kesiminde veya tamamında, belli bir zaman diliminde gelişen hava şartlarının ortalamasıdır. İklim, doğrudan ve dolaylı etkiler yaparak doğal çevreyi biçimlendirir ve tüm canlıların yaşam koşullarını belirler.
Zamana bağlı olarak ve küresel çapta iklimi meydana getiren elemanlardaki gözlenen artış veya azalış iklim değişimidir.
Dünya’nın jeolojik geçmişine bakıldığında iklim döngüsünün çeşitli nedenlerden dolayı birçok kez değiştiği öngörülmektedir. Bu döngüde, Dünya’nın yörüngesindeki hareketler, Güneş’in etkileri, atmosferin bileşimindeki değişiklikler ve yer kabuğundaki hareketler etkili olmuştur.
Ancak iklim sisteminde değişmeye yol açan esas neden, 19. yüzyıl ortalarından itibaren yaşanan sanayi devrimi ile birlikte başlamıştır. Fosil yakıtların kullanımında görülen patlama, sanayileşme, hızlı nüfus artışı, nükleer silah denemeleri, tarım alanı açmak için ormanların yok edilmesi, yanlış arazi kullanımı, insanların yaşam alanlarını büyük şehirlere kaydırmaları gibi insan kökenli etkinliklerin sonucunda atmosferde sera gazları oranında hızlı bir artış ve küresel ısınma meydana gelmiştir.
Güneş’ten gelen ışınlar atmosferi geçerek yeryüzünü ısıtır. Dünya atmosferinde mevcut olan gazlar yeryüzündeki ısının bir kısmını tutarak yeryüzünün ısı kaybına engel olur. Atmosferin ısıyı tutma yeteneği sayesinde suların sıcaklığı dengede kalır. Atmosfer, cam seralara benzer şekilde ısıtma ve yalıtma etkisi gösterir ki buna sera etkisi denir. Atmosferde ısıyı tutan bu gazlar da sera gazlarıdır. Sera gazlarının bazıları doğal olarak oluşabileceği gibi bazıları da tamamen insan faaliyetleri sonucu meydana gelir. Doğal olarak oluşan sera gazları:
- Su buharı (H2O),
- Karbon dioksit (CO2),
- Ozon (O3),
- Metan (CH4),
- Nitrit oksit (N2O)
İnsan faaliyetleri sonucu oluşan sera gazları;
- Kloroflorokarbon (CFCs),
- Hidrokloroflorokarbon (HCFCs),
- Hidroflorokarbon (HFCs)
- Florid bileşiği olan kükürt hekzaflorid (SF6) gazlarıdır.
Atmosferde, ozonun yoğunluğunu azaltan sera gazlarının miktarlarında önemli ölçüde artışlar olmuştur. Bu artışlar günümüzdeki küresel ısınma ve küresel iklim değişimi sorununu ortaya çıkarmıştır. 19. yüzyılın ortalarından günümüze kadar olan süreçte ortalama hava sıcaklığı 0,3- 0,6°C artmıştır. Gelecek 40 yıl içindeki her 10 yılda 0,1°C’den daha fazla miktarda küresel ısınmanın devam edeceği tahmin edilmektedir. Grönland ve Antarktik buz kalkanları kütle kaybederek küçülmeyi sürdürmektedir. 20. yüzyılın başlarından beri gözlenen deniz düzeyindeki yükselme yaklaşık 19 cm’yi bulmuştur. Okyanuslarda biriken enerjinin %90’dan fazlası küresel okyanus ısınmasıyla bağlantılıdır.
Küresel ısınmanın olası etkileri şunlardır:
- Kuraklık ve çölleşme
- Yer üstü ve yer altı sularının değişimi
- Toprak yapısının bozulması
- Okyanus akıntılarının karakteristiğinin değişmesi
- Biyolojik çeşitlilik üzerine olan olumsuz etkiler
- Dünya ekonomisi ve sosyoekonomik yapının bozulması
- Göçlerin yaşanması
- Küresel salgınlar
Sera Etkisi Şematik Gösterimi (https://www.bilgikilavuzu.com/sera-etkisi-nedir/)
Küresel Isınma (https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/kuresel-isinma-nedir)
Kaynakça
(1.) Güler, Y. (2018). Sera Gazları, İklim Değişikliğinde Sera Gazı Emisyonlarının Rolü ve Emisyon Ticareti. ISHAD, 517-527.
(2.) Cesur, A. Küresel Isınma ve İklim Değişiklikleri. https://www.mta.gov.tr/v3.0/sayfalar/hizmetler/kutuphane/ ekonomi-bultenleri/2014_18/b18_17-21.pdf
(3.) Özmen, M.T. Sera Gazı-Küresel Isınma ve Kyoto Protokolü https://izmir.imo.org.tr/resimler/ekutuphane /pdf/16154_50_07.pdf
(4.) http://www.obi.bilkent.edu.tr/bultenorta/20172018/ekoilk01122017.pdf